Η λοίμωξη από Ελικοβακτηρίδιο του Πυλωρού (ΕΠ) και η θεραπεία της
ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Το Ελικοβακτηρίδιο του Πυλωρού (για συντομία θα αναφέρεται ως Επ), γνωστό και ως H. pylori, είναι ένα μικρόβιο που βρίσκεται συχνά στο στομάχι. Συγκεκριμένα, βρίσκεται στο στομάχι των μισών περίπου ανθρώπων παγκοσμίως.
Η πλειονότητα των ανθρώπων που έχουν μολυνθεί από Ελικοβακτηρίδιο του Πυλωρού (Επ) δεν έχουν συμπτώματα και ουδέποτε θα παρουσιάσουν κάποιο πρόβλημα εξαιτίας του μικροβίου. Παρ` όλα αυτά, το Επ είναι ικανό να προκαλέσει συγκεκριμένα προβλήματα στο πεπτικό σύστημα, μεταξύ των οποίων έλκη στομάχου και δωδεκαδακτύλου και, λιγότερο συχνά, καρκίνο στομάχου. Δεν είναι σαφές γιατί σε κάποιους ανθρώπους αναπτύσσονται αυτά τα προβλήματα και σε άλλους όχι.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΛΟΙΜΩΞΗΣ ΑΠΟ ΕΠ
Το Ελικοβακτηρίδιο του Πυλωρού (Επ) διασπείρεται πιθανότατα μέσω κατανάλωσης τροφών ή νερού που είναι μολυσμένα με κοπρανώδες υλικό. Το Επ προκαλεί μεταβολές στο στομάχι και στο δωδεκαδάκτυλο. Τα βακτήρια μολύνουν τον προστατευτικό ιστό που καλύπτει το στομάχι. Αυτό οδηγεί στην απελευθέρωση συγκεκριμένων ενζύμων και τοξινών, με αποτέλεσμα την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος. Όλοι αυτοί οι παράγοντες μαζί μπορούν, άμεσα ή έμμεσα, να βλάψουν τα κύτταρα του στομάχου και του δωδεκαδακτύλου. Αυτό προκαλεί χρόνια φλεγμονή στα εσωτερικά τοιχώματα του στομάχου (γαστρίτιδα) ή του δωδεκαδακτύλου (δωδεκαδακτυλίτιδα).
Ως αποτέλεσμα αυτών των αλλοιώσεων, το στομάχι και το δωδεκαδάκτυλο γίνονται πιο ευπαθή σε βλάβες από τα πεπτικά υγρά που παράγει ο οργανισμός, όπως το γαστρικό οξύ.
Στις χώρες του Δυτικού κόσμου – και στην Ελλάδα – η λοίμωξη από Επ είναι ασυνήθιστη κατά την παιδική ηλικία, αλλά πιο συχνή στους ενήλικες. Αντίθετα, στις υποανάπτυκτες χώρες, τα περισσότερα παιδιά είναι μολυσμένα από το Επ πριν από την ηλικία των 10 ετών.
ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΕΛΙΚΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΟΥ ΤΟΥ ΠΥΛΩΡΟΥ
Πού βρίσκεται στη φύση το Επ και πώς μεταδίδεται στον άνθρωπο;
Ο άνθρωπος φαίνεται πως είναι το κύριο ρεζερβουάρ του ΕΠ στη φύση. Αν και το μικρόβιο έχει βρεθεί σε κατοικίδια (γάτες) και πρόβατα, είναι ενδεχόμενο να έχει μεταδοθεί σε αυτά από τον άνθρωπο. Το μολυσμένο νερό είναι η πιο συνήθης πηγή μετάδοσης του Επ, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, διότι μπορεί να παραμείνει ζωντανό σε αυτό για αρκετές ημέρες. Η μετάδοση του ΕΠ από άνθρωπο σε άνθρωπο φαίνεται πως γίνεται μέσω επαφής με μολυσμένα κόπρανα, σάλιο ή γαστρικά υγρά (μετά από έμετο).
Σε ποια ηλικία γίνεται η λοίμωξη με το Επ;
Συνήθως μέχρι την ηλικία των 5 ετών. Αργότερα, η μετάδοση του μικροβίου είναι πολύ πιο σπάνια. Έτσι, ακόμη και άνθρωποι που εμφανίζουν συμπτώματα σε μεγάλη ηλικία είναι πολύ πιθανό πως απέκτησαν τη λοίμωξη στην παιδική ηλικία.
Όταν θεραπευτώ από τη λοίμωξη με το Επ, έχω πιθανότητες να ξαναμολυνθώ;
Ναι, αλλά η πιθανότητα είναι μικρή και κυμαίνεται μεταξύ 0,5 και 1% ανά έτος στις αναπτυγμένες χώρες.
Μπορεί το Επ να μεταδοθεί από σύζυγο σε σύζυγο ή μεταξύ των μελών μιας οικογένειας;
Ναι, μπορεί να μεταδοθεί, αλλά αυτό δεν φαίνεται να είναι σύνηθες στις αναπτυγμένες χώρες. Πάντως, έχει παρατηρηθεί αυξημένη συχνότητα λοίμωξης από Επ στα μέλη μιας οικογένειας που έχουν ήδη κάποιο άτομο μολυσμένο με το μικρόβιο.
Αυτό μπορεί να εξηγηθεί από: α) τις ίδιες συνθήκες υγιεινής υπό τις οποίες ζουν τα μέλη της οικογένειας, και β) την επαφή με μολυσμένες εκκρίσεις του ασθενούς (π.χ. όταν ένα παιδί πάθει γαστρεντερίτιδα και κάνει εμετούς, η μητέρα του θα έλθει σε επαφή με αυτούς και αν το παιδί είναι μολυσμένο με Επ, τότε αυτό μπορεί να της μεταδοθεί).
Όταν ένα μέλος της οικογένειας βρεθεί πως είναι μολυσμένο με το Επ, τα άλλα μέλη της οικογένειας πρέπει να ελεγχθούν αν έχουν τη λοίμωξη;
Η απάντηση είναι πολύ δύσκολη και στη βιβλιογραφία αναφέρονται πολλά αντικρουόμενα δεδομένα. Δεδομένο είναι πάντως ότι αν ο ασθενής θεραπευτεί από τη λοίμωξη με Επ και κάποιος μέσα στην οικογένειά του είναι μολυσμένος, τότε κινδυνεύει περισσότερο να ξαναμολυνθεί και να εμφανίσει συμπτώματα της νόσου εκ νέου. Και για να κάνουμε τα πράγματα πιο σαφή:
- Μέλη της οικογένειας που έχουν συμπτώματα δυσπεψίας (πόνος στο στομάχι, φούσκωμα, δυσφορία) πρέπει να ελέγχονται και αν είναι μολυσμένα να λαμβάνουν θεραπεία.
- Μέλη της οικογένειας που δεν έχουν συμπτώματα δεν είναι απαραίτητο να ελεγχθούν. Πιθανότατα, η απόφασή μας πρέπει να σχετίζεται και με τι είχε προκαλέσει το Επ στο μέλος που βρέθηκε αρχικά η λοίμωξη. Π.χ., αν είχε προκαλέσει καρκίνο στομάχου, τότε σκόπιμο είναι να ελεγχθούν και τα ασυμπτωματικά μέλη της οικογένειας. Αν, αντίθετα, είχε προκαλέσει μια απλή χρόνια γαστρίτιδα, τότε τα υπόλοιπα μέλη δεν είναι απαραίτητο να ελεγχθούν.
Σε κάθε περίπτωση, ιδιαίτερα έμφαση πρέπει να δίδεται στην αυστηρή τήρηση μέτρων υγιεινής, ώστε να μειώνεται η πιθανότητα μετάδοσης του μικροβίου.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΠ
Τα περισσότερα άτομα με λοίμωξη από Επ αναπτύσσουν χρόνια γαστρίτιδα ή δωδεκαδακτυλίτιδα. Τα νοσήματα αυτά, συνήθως, δεν έχουν συμπτώματα. Μερικά άτομα όμως αναπτύσσουν πολύ σοβαρότερα προβλήματα, συμπεριλαμβανομένων των ελκών στομάχου και δωδεκαδακτύλου, οπότε εμφανίζουν συμπτώματα οφειλόμενα σε αυτά.
Τα έλκη μπορούν να προκαλέσουν ποικιλία συμπτωμάτων αν και, μερικές φορές, είναι ασυμπτωματικά. Τα πιο συνήθη είναι τα εξής:
. Πόνος ή δυσφορία (συνήθως στην άνω κοιλία)
. Φούσκωμα
. Αίσθημα κορεσμού μετά από λήψη μικρής ποσότητας τροφής
. Απώλεια όρεξης
. Ναυτία ή έμετος
. Μαύρα κόπρανα (μέλαινα – σε περίπτωση γαστρορραγίας)
. Αναιμία και κόπωση σε περίπτωση που τα έλκη αιμορραγούν
Λιγότερο συχνά, η χρόνια γαστρίτιδα προκαλεί ανωμαλίες στην εσωτερική επιφάνεια του στομάχου, οι οποίες ενδέχεται να οδηγήσουν στην ανάπτυξη συγκεκριμένων μορφών καρκίνου.
Δεν είναι συνηθισμένο να αναπτυχθεί καρκίνος ως αποτέλεσμα της λοίμωξης από Επ. Παρ` όλα αυτά, επειδή υπάρχουν τόσοι πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο μολυσμένοι από το μικρόβιο αυτό, το Επ θεωρείται πως είναι μια σημαντική αιτία για ανάπτυξη καρκίνου στομάχου. Άνθρωποι που ζουν σε χώρες όπου η λοίμωξη από το Επ συμβαίνει σε μικρή ηλικία, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου στομάχου.
Η ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΕΠ
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να διαγνωσθεί η λοίμωξη από Επ. Οι πιο συνήθεις εξετάσεις που χρησιμοποιούνται είναι:
. Εξετάσεις αίματος
Μπορούν να ανιχνεύσουν συγκεκριμένα αντισώματα (πρωτεΐνες), τα οποία παράγει το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού, όταν έλθει σε επαφή με το μικρόβιο.
. Τεστ αναπνοής
Διατίθεται σε μορφή kit στα φαρμακεία, συνταγογραφείται και είναι εξαιρετικά ακριβές. Στο τεστ αυτό λαμβάνεται δείγμα της εκπνοής σας αρχικά και στη συνέχεια ο γιατρός σας δίνει και πίνετε μια ουσία (ουρία). Η ουσία αυτή θα παραληφθεί από το μικρόβιο – εφ` όσον υπάρχει – και θα μετατραπεί σε αμμωνία μέσω του ενζύμου ουρεάση που έχει το μικρόβιο. 30 λεπτά μετά την κατάποση της ουρίας λαμβάνεται νέο δείγμα της εκπνοής σας. Μετράται η τιμή της αμμωνίας στο αρχικό και στο τελικό δείγμα της εκπνοής σας. Αν βρεθεί αυξημένη στο 2ο δείγμα, τότε αυτό σημαίνει ότι έχετε λοίμωξη από Επ. Αν, αντίθετα, η τιμή της αμμωνίας παραμείνει σταθερή, τότε αυτό σημαίνει ότι δεν έχετε λοίμωξη από Επ.
. Τεστ κοπράνων
Προσδιορίζεται η παρουσία αντιγόνων (πρωτεϊνών) του μικροβίου στα κόπρανα. Αν υπάρχουν αυτά, τότε υπάρχει και το μικρόβιο στο στομάχι.
. Rapid urease test (π.χ. CLOtest)
Γίνεται με λήψη δείγματος (βιοψίας) από το στομάχι και τοποθέτησής του σε ειδικό υλικό. Εφ` όσον το υλικό αυτό αλλάξει χρώμα (από κίτρινο σε κόκκινο) εντός του προβλεπόμενου για κάθε τεστ χρόνου, τότε ο ασθενής έχει λοίμωξη από Επ. Η λήψη του δείγματος γίνεται μέσω γαστροσκόπησης.
. Βιοψίες στομάχου
Είναι το gold standard για την ανίχνευση του Επ. Με αυτή τη μέθοδο συγκρίνεται η αποτελεσματικότητα όλων των άλλων μεθόδων. Η λήψη των βιοψιών γίνεται μέσω γαστροσκόπησης και τα δείγματα ελέγχονται από ιατρό – Παθολογοανατόμο.
Σημείωση: Η ακρίβεια των μεθόδων :Τεστ αναπνοής, Τεστ κοπράνων, Rapid urease test (π.χ. CLOtest) επηρεάζεται σημαντικά από τη λήψη αντιβιοτικών και/ή φαρμάκων για το στομάχι. Συνιστάται, συνεπώς, να μην έχουν λήφθεί πριν την εξέταση αντιβιοτικά για 1 μήνα και φάρμακα για το στομάχι (τύπου Nexium, Pantium, Zantac) για 15 ημέρες. Αντιόξινα (Simeco, Maalox) επιτρέπονται.
Αν και τα φάρμακα αυτά επηρεάζουν και τη διάγνωση μέσω βιοψιών στομάχου, ο έμπειρος παθολογοανατόμος που διαθέτει όλα τα μέσα (συμπεριλαμβανομένης και της ανοσοϊστοχημείας) δεν θα έχει πρόβλημα για τη διάγνωση της λοίμωξης από Επ.
ΣΕ ΠΟΙΟΥΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΙΚΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΟ ΤΟΥ ΠΥΛΩΡΟΥ;
. Αν υπάρχουν συμπτώματα
Οι εξετάσεις για ανίχνευση του Επ συνιστώνται αν έχετε ενεργό γαστρικό ή δωδεκαδακτυλικό έλκος ή αν έχετε παλαιό ιστορικό ελκών.
Αν και η λοίμωξη από Επ είναι η πιο συνήθης αιτία δημιουργίας ελκών, όλοι οι ασθενείς με έλκη δεν έχουν λοίμωξη από Επ . Συγκεκριμένα φάρμακα (π.χ. ασπιρίνη, αντιφλεγμονώδη) μπορούν, επίσης, να προκαλέσουν έλκη.
. Αν δεν υπάρχουν συμπτώματα
Οι δοκιμασίες ανίχνευσης του Επ συνήθως δεν συνιστώνται αν δεν έχετε συμπτώματα ή προηγούμενο ιστορικό έλκους. Παρ` όλα αυτά, μπορεί να είναι χρήσιμο σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου στομάχου. Σε αυτά τα πλαίσια, είναι σκόπιμο να γίνεται έλεγχος ύπαρξης του Επ.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΛΟΙΜΩΞΗΣ ΑΠΟ ΕΠ
Οι άνθρωποι με ιστορικό έλκους ή με ενεργό γαστρικό ή δωδεκαδακτυλικό έλκος, πρέπει να λαμβάνουν θεραπεία για το Επ, εφ` όσον αποδειχθεί από τις εξετάσεις πως είναι μολυσμένοι με αυτό. Η επιτυχής θεραπεία της λοίμωξης από Επ βοηθά στην επούλωση του έλκους, προστατεύει τον ασθενή από την υποτροπή του έλκους και μειώνει των κίνδυνο επιπλοκών (π.χ. αιμορραγία, διάτρηση).
Μια ιδιαίτερη κατηγορία ασθενών είναι αυτοί που λαμβάνουν μακροχρονίως αναστολείς αντλίας πρωτονίων (π.χ. Nexium, Losec, Pantium) για τους οποίους συνιστάται να γίνεται έλεγχος του Επ και θεραπεία.
Φάρμακα
Κανένα φάρμακο από μόνο του δεν θεραπεύει τη λοίμωξη από Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (Επ). Η θεραπεία περιλαμβάνει αρκετά φάρμακα για διάστημα 7 ως 14 ημερών.
. Οι περισσότερες θεραπείες περιλαμβάνουν ένα φάρμακο που λέγεται αναστολέας αντλίας πρωτονίων (π.χ. Nexium, Losec, Pantium, Laprazol). Το φάρμακο αυτό μειώνει την παραγωγή οξέος από το στομάχι, οπότε γίνεται πιο εύκολη η επούλωση των ιστών που έχουν βλαφτεί από το μικρόβιο.
. Συνήθως, συνταγογραφούνται και δυο αντιβιοτικά, ώστε να μειώνεται η πιθανότητα αποτυχίας της θεραπείας και η δημιουργία στελεχών του μικροβίου που είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά.
Αν και συνεχίζεται η έρευνα για τον ιδανικό συνδυασμό φαρμάκων, σήμερα υπάρχουν εγκεκριμένες θεραπείες που θεραπεύουν ως και 90% των ασθενών με λοίμωξη από το Επ.
Ανεπιθύμητες ενέργειες
Ως και 50% των ασθενών εμφανίζουν παρενέργειες όταν λαμβάνουν τη θεραπεία για το Επ. Συνήθως αυτές είναι ήπιες και λιγότερο από 10% των ασθενών αναγκάζονται να διακόψουν τη θεραπεία εξ αιτίας αυτών. Γι` αυτούς που υφίστανται παρενέργειες, ίσως είναι δυνατό να γίνουν τροποποιήσεις στη δόση και την ώρα χορήγησης. Μερικές από τις πιο συνηθισμένες παρενέργειες είναι οι εξής:
. Όταν χρησιμοποιούνται η μετρονιδαζόλη (Flagyl) ή η κλαριθρομυκίνη (π.χ. Klaricid, Claripen), ενδέχεται να εμφανιστεί μεταλλική γεύση στο στόμα.
. Αλκοολούχα ποτά (π.χ. μπύρα, κρασί) πρέπει να αποφεύγονται όταν λαμβάνεται μετρονιδαζόλη (Flagyl) διότι ο συνδυασμός τους ενδέχεται να προκαλέσει κοκκίνισμα στο δέρμα, πονοκέφαλο, ναυτία, έμετο, εφίδρωση και ταχυκαρδία.
. Το βισμούθιο που περιέχεται σε μερικές θεραπείες, δημιουργεί μαύρα κόπρανα και, ίσως, δυσκοιλιότητα.
Πολλές από τις συνιστώμενες θεραπείες προκαλούν διάρροια και πόνο στο στομάχι.
Αποτυχία της θεραπείας
Ως και 20% των ασθενών με λοίμωξη από Επ δεν θεραπεύονται μετά την ολοκλήρωση της πρώτης θεραπείας. Τότε, συνήθως, συνιστάται μια δεύτερη θεραπεία. Η επανάληψη της θεραπείας διαρκεί 14 ημέρες και γίνεται πάλι με έναν αναστολέα αντλίας πρωτονίων και δυο αντιβιοτικά. Τουλάχιστον το ένα αντιβιοτικό όμως, πρέπει να είναι διαφορετικό από αυτά που χρησιμοποιήθηκαν στην πρώτη θεραπεία.
Παρακολούθηση
Μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας του Επ, συνήθως γίνεται επανάληψη ενός τεστ για επιβεβαίωση της επιτυχίας της. Αυτό γίνεται κατά κανόνα με τεστ αναπνοής ή έλεγχο του αντιγόνου στα κόπρανα. Και πάλι, ο ασθενής δεν πρέπει να έχει λάβει αντιβιοτικά για 1 μήνα και φάρμακα για το στομάχι για 15 ημέρες.
Οι εξετάσεις αίματος δεν συνιστώνται για επανέλεγχο διότι το αντίσωμα που είχε ανιχνευθεί αρχικά στο αίμα, συνήθως, παραμένει για πολλούς μήνες ή και χρόνια, ακόμη και μετά την εκρίζωση του Επ.
