ΝΟΣΟΣ CROHN

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η νόσος Crohn είναι μια κατάσταση που προσβάλλει το πεπτικό σύστημα. Η αιτία της είναι άγνωστη. Τα πιο συνήθη συμπτώματα της νόσου Crohn είναι διάρροια, κοιλιακός πόνος, απώλεια βάρους και πυρετός. Μερικά άτομα με νόσο Crohn έχουν επιπλέον προβλήματα εκτός του πεπτικού συστήματος, στα οποία συμπεριλαμβάνονται δερματικό εξάνθημα, πόνος στις αρθρώσεις, ερυθρότητα των ματιών και, πιο σπάνια, προβλήματα από το ήπαρ.

Για τη νόσο Crohn δεν υπάρχει οριστική ίαση, υπάρχουν όμως φάρμακα που μπορούν να βοηθήσουν ώστε η νόσος να παραμένει υπό έλεγχο. Αν τα φάρμακα δεν μπορούν να ελέγξουν τη νόσο, τότε μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του πάσχοντος τμήματος του εντέρου.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΝΟΣΟΣ CROHN;

Η νόσος Crohn είναι μια κατάσταση στην οποία εμπλέκεται το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού. Αυτό, υπό φυσιολογικές συνθήκες, καταπολεμά τις λοιμώξεις αλλά, στην περίπτωση της νόσου Crohn, επιτίθεται σε υγιείς ιστούς. Η αιτία της νόσου δεν είναι γνωστή. Η ύπαρξη συγγενών με νόσο Crohn, πιθανότατα αυξάνει τον κίνδυνο για ανάπτυξη της νόσου. Και όταν ένα άτομο που έχει κληρονομήσει αυτόν τον αυξημένο κίνδυνο εκτεθεί σε κάποιον κατάλληλο παράγοντα (όπως μια ασθένεια ή κάτι άλλο στο περιβάλλον), το ανοσοποιητικό σύστημα ενεργοποιείται.

Στη νόσο Crohn το ανοσοποιητικό σας σύστημα αναγνωρίζει την επιφάνεια του πεπτικού σας συστήματος ως ξένη και της επιτίθεται, προκαλώντας της φλεγμονή. Η φλεγμονή αυτή έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία ελκών στην επιφάνεια του πεπτικού σωλήνα. Η νόσος Crohn συνήθως προσβάλλει το κατώτερο τμήμα του λεπτού εντέρου, το οποίο λέγεται «ειλεός», και τμήμα του παχέος εντέρου. Μπορεί όμως να προσβάλλει οποιοδήποτε τμήμα του πεπτικού σωλήνα, από το στόμα ως τον πρωκτό.

Η νόσος Crohn, όπως και η ελκώδης κολίτιδα, είναι ένας τύπος φλεγμονώδους νόσου του εντέρου. Οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου δεν πρέπει να συγχέονται με το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου.

Υπάρχουν αρκετοί τύποι νόσου Crohn:

–Ο φλεγμονώδης τύπος, στον οποίο υπάρχει φλεγμονή στο προσβεβλημένο τμήμα.

–Ο ινοστενωτικός τύπος, στον οποίο η φλεγμονή οδηγεί στην δημιουργία ουλώδους ιστού, με αποτέλεσμα την στένωση του εντερικού αυλού και την πρόκληση επεισοδίων εντερικής απόφραξης (αποφρακτικού ειλεού).

–Ο διατιτραίνων (συριγγοποιός) τύπος, στον οποίο η φλεγμονή διαπερνά όλες τις στιβάδες του εντερικού τοιχώματος και προκαλεί τον σχηματισμό μιας οδού (συρίγγιο) που συνδέει το γαστρεντερικό σύστημα με κάποιο άλλο τμήμα του σώματος. Τα συρίγγια σχηματίζονται πιο συχνά πέριξ του πρωκτικού σωλήνα, αλλά και μεταξύ διαφορετικών τμημάτων του εντέρου και μεταξύ εντέρου και κοιλιακού τοιχώματος.

Θα γίνω καλύτερα; — Η νόσος Crohn συνήθως ακολουθεί έναν επαναλαμβανόμενο κύκλο από επεισόδια έξαρσης (όταν η κατάσταση επιδεινώνεται και τα συμπτώματα είναι παρόντα) ακολουθούμενα από περιόδους ύφεσης (όταν η φλεγμονή τίθεται υπό έλεγχο και τα συμπτώματα είναι απόντα).

Το πρότυπο της νόσου μπορεί να ποικίλει, με εξάρσεις που συχνά διαρκούν από εβδομάδες ως μήνες, με συμπτώματα όπως ήπια διάρροια και κολικοειδή κοιλιακά άλγη. Λιγότερα συχνά, μπορεί να υπάρχουν σοβαρά συμπτώματα που προκαλούν αναπηρία, όπως σοβαρός κοιλιακός πόνος και εντερική απόφραξη. Και ενώ περίπου 10-20% των ασθενών τίθενται σε μακροχρόνια ύφεση μετά την αρχική προσβολή, οι περισσότεροι θα συνεχίσουν να έχουν εξάρσεις της νόσου. Για οποιονδήποτε ασθενή με νόσο Crohn, η συνεχιζόμενη θεραπεία αυξάνει την πιθανότητα να τεθεί και να παραμείνει σε ύφεση.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ CROHN

Τα πιο συνήθη συμπτώματα αφορούν το πεπτικό σύστημα και είναι:

• Κοιλιακός πόνος
• Διάρροια
• Κόπωση
• Απώλεια βάρους (μη επιδιωκόμενη)
• Πόνος στον πρωκτό

Μερικά άτομα εμφανίζουν και άλλα συμπτώματα ή σχετιζόμενες διαταραχές, στα οποία συμπεριλαμβάνονται:

• Πληγές στο στόμα – Η κατάσταση αυτή (που ονομάζεται «αφθώδης στοματίτιδα» ) μπορεί να συμβεί κατά την διάρκεια έξαρσης της νόσου Crohn. Συνήθως εμφανίζονται μεταξύ των ούλων και του κατώτερου χείλους, ή κατά μήκος των πλευρικών επιφανειών της γλώσσας ή στην κάτω επιφάνεια αυτής. Οι πληγές αυτές συχνά είναι επώδυνες. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την θεραπεία της νόσου στον πεπτικό σωλήνα, συνήθως βοηθούν στην επούλωση και των πληγών του στόματος.
• Αρθρίτιδα – Αρθρίτιδα ή φλεγμονή στις αρθρώσεις μπορεί να παρατηρηθεί σε άτομα με νόσο Crohn. Συνήθως προσβάλλει τις μεγάλες αρθρώσεις και είναι πιο ενεργή όταν η εντερική νόσος βρίσκεται σε έξαρση.
• Φλεγμονή στους οφθαλμούς – Φλεγμονή στα μάτια (που ονομάζεται ραγοειδίτιδα ή σκληρίτιδα) παρατηρείται σε ως και 5% των ασθενών με νόσο Crohn. Τα προβλήματα αυτά μπορούν να προσβάλλουν το ένα ή και τα δυο μάτια. Τα συμπτώματα της ραγοειδίτιδας συμπεριλαμβάνουν την εμφάνιση “floaters” στην όραση, οφθαλμικό πόνο, θόλωση της όρασης και φωτοευαισθησία. Η σκληρίτιδα μπορεί να προκαλέσει αίσθημα καύσου ή κνησμό στο προσβεβλημένο μάτι. Η θεραπεία συνήθως γίνεται με οφθαλμικές σταγόνες.
• Πρωκτικά προβλήματα – Η νόσος Crohn μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην περιοχή πέριξ του πρωκτού. Τα πιο συνήθη είναι ραγάδες, έλκη, συρίγγια (τούνελ μεταξύ του εντέρου και άλλων οργάνων), δερματικές μολύνσεις και στένωση του πρωκτού. Τα προβλήματα αυτά μπορεί να εμφανίζονται καθένα ξεχωριστά ή και ταυτόχρονα. Τα προβλήματα στην περιοχή του πρωκτού μερικές φορές θεραπεύονται από μόνα τους, χωρίς κάποια αγωγή. Σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθεί φαρμακευτική αγωγή ή και χειρουργική αντιμετώπιση. Τα μπάνια με ζεστό νερό μερικές φορές την ημέρα και ο απαλός καθαρισμός της περιοχής μπορεί να επιταχύνουν την επούλωση των βλαβών.

ΦΑΡΜΑΚΑ ΓΙΑ ΤΗN ΝΟΣΟ CROHN
Υπάρχουν αρκετά φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην αντιμετώπιση της νόσου Crohn. Η καλύτερη θεραπευτική προσέγγιση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η ηλικία, ποιο τμήμα του εντέρου έχει προσβληθεί, αν η νόσος είναι σοβαρή και την παρουσία άλλων νοσημάτων που μπορεί να έχετε.

Τα συνήθως χρησιμοποιούμενα φάρμακα είναι τα εξής:

Στεροειδή — Τα στεροειδή ή γλυκοκορτικοειδή, συμπεριλαμβάνουν την πρεδνιζόνη και την βουδεσονίδη. Τα φάρμακα αυτά χρησιμοποιούνται για περιορισμένο χρονικό διάστημα προκειμένου να θέσουν υπό έλεγχο την φλεγμονή και στην συνέχεια διακόπτονται σταδιακά. Δεν συνιστώνται για μακροχρόνια θεραπεία λόγω των παρενεργειών τους. Και, επιπλέον, τα στεροειδή δεν επουλώνουν την επιφάνεια του εντέρου όπως μπορούν να κάνουν άλλες θεραπείες.
5-αμινοσαλικυλικά και σουλφασαλαζίνη — Τα 5-αμινοσαλικυλικά (για συντομία 5-ASA) και η σουλφασαλαζίνη Είναι μία ομάδα φαρμάκων που μειώνουν την φλεγμονή στο τελευταίο τμήμα του λεπτού εντέρου (ειλεός) και στο παχύ έντερο. Τα 5-ASA χρησιμοποιούνται στη θεραπεία της ελκώδους κολίτιδας αλλά σε μερικές περιπτώσεις και στην αντιμετώπιση της νόσου Crohn. Για παράδειγμα η σουλφασαλαζίνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί όταν η φλεγμονή εντοπίζεται μόνο στο παχύ έντερο.
Ανοσοτροποιητικά — Τα ανοσοτροποποιητικά βοηθούν στην μείωση της φλεγμονής που σχετίζεται με τη νόσο Crohn και μπορεί να σας χορηγηθούν αν έχετε σοβαρά συμπτώματα ή αν δεν βελτιώνεστε με τα στεροειδή ή αν τα συμπτώματά σας επιδεινώνονται μετά τη μείωση της δόσης των στεροειδών. Τα συνήθως χρησιμοποιούμενα τροποποιητικά είναι η αζαθειοπρίνη, η 6-μερκαπτοπουρίνη και η μεθοτρεξάτη.
Τροποποιητές της βιολογικής απόκρισης— Τα φάρμακα αυτά (που μερικές φορές καλούνται «βιολογικά») είναι μια κλάση θεραπειών που
δουλεύουν προλαμβάνοντας την φλεγμονή. Οι θεραπείες αυτές συχνά χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με τις θεραπείες που αναφέρθηκαν νωρίτερα.
Οι τροποποιητές της βιολογικής απόκρισης μπορεί να είναι ακριβοί και, επιπλέον, έχουν παρενέργειες που είναι διαφορετικές από αυτές των άλλων θεραπειών γιατί είναι πρωτεΐνες και όχι χημικές ουσίες. Ως αποτέλεσμα αυτών, οι τροποποιητές της βιολογικής απόκρισης γενικώς χορηγούνται σε άτομα που έχουν μέτρια ως σοβαρά συμπτώματα. Οι τροποποιητές της βιολογικής απόκρισης χορηγούνται είτε ως υποδόρια ένεση, είτε ενδοφλέβια. Κάποιες από αυτές τις θεραπείες μπορούν να χορηγηθούν κατ` οίκον ενώ άλλες στο ιατρείο ή σε ένα κέντρο έγχυσης βιολογικών παραγόντων. Αρκετοί βιολογικοί παράγοντες
είναι διαθέσιμοι για τη θεραπεία της νόσου Crohn:

• Infliximab (εμπορικό όνομα: Remicade)
• Adalimumab (εμπορικό όνομα: Humira)
• Certolizumab pegol (εμπορικό όνομα: Cimzia)
• Vedolizumab (εμπορικό όνομα: Entyvio)
• Ustekinumab (εμπορικό όνομα: Stelara)
• Risankizumab (εμπορικό όνομα: Skyrizi)

Σε μερικές περιπτώσεις διατίθενται βιοομοειδή (“biosimilars”) φάρμακα, τα οποία είναι παρόμοια αλλά όχι ακριβώς ίδια με τους τροποποιητές της βιολογικής απόκρισης και μπορεί να είναι λιγότερο ακριβά.

Ανεπιθύμητες ενέργειες — Οι τροποποιητές της βιολογικής απόκρισης επηρεάζουν την ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να καταπολεμήσει μια λοίμωξη και γι` αυτό δεν πρέπει να χορηγούνται σε άτομα με σοβαρές λοιμώξεις. Πριν την έναρξη θεραπείας με κάποιο από αυτά τα φάρμακα πρέπει να γίνουν εξετάσεις για φυματίωση διότι η θεραπεία μπορεί να προκαλέσει «αναζωπύρωση» της φυματίωσης αν κατά το παρελθόν έχετε εκτεθεί σε αυτήν. Οι τροποποιητές της βιολογικής απόκρισης μπορούν επίσης να «αναζωπυρώσουν» την ηπατίτιδα Β, αν υπάρχει, και γι` αυτό είναι απαραίτητος ο έλεγχος και για αυτήν την λοίμωξη. Επειδή τα φάρμακα αυτά είναι πρωτεΐνες και όχι χημικές ενώσεις, μερικά άτομα ενδέχεται να αναπτύξουν αλλεργικές αντιδράσεις σε αυτά. Τα συμπτώματα μιας αλλεργικής αντίδρασης μπορεί να συμπεριλαμβάνουν κνίδωση, εξάνθημα, πόνο στις αρθρώσεις, δύσπνοια και αναπνευστικό συριγμό.
Οι τροποποιητές της βιολογικής απόκρισης δεν συνιστώνται σε άτομα που πάσχουν ή είχαν κατά το παρελθόν λέμφωμα. Μερικές μελέτες έχουν αναφέρει υψηλότερο κίνδυνο για ανάπτυξη λεμφώματος σε ασθενείς που λαμβάνουν αυτά τα φάρμακα. Χρειάζεται περισσότερη έρευνα προκειμένου να καθοριστεί για πόσον καιρό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένας τροποποιητής της βιολογικής απόκρισης πριν ο κίνδυνος του λεμφώματος υπερκεράσει τα οφέλη του φαρμάκου.

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΝΟΣΟΥ CROHN
Τα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στον έλεγχο των συμπτωμάτων και των επιπλοκών της νόσου Crohn και μπορούν να σας βοηθήσουν να αποφύγετε ή να καθυστερήσετε μία χειρουργική επέμβαση. Παρ` όλα αυτά, η χειρουργική αντιμετώπιση μπορεί να προταθεί αν τα συμπτώματα σας δεν ελέγχονται με τα φάρμακα ή αν οι παρενέργειες των φαρμάκων δεν είναι καλά ανεκτές. Περίπου 80% των ασθενών με νόσο Crohn θα χρειαστούν χειρουργική επέμβαση σε κάποιο σημείο της ζωής τους.
Είναι σημαντικό να έχετε ρεαλιστικές προσδοκίες από την χειρουργική αντιμετώπιση της νόσου. Το χειρουργείο δεν θεραπεύει τη νόσο Crohn αλλά μπορεί να σας βοηθήσει να αισθανθείτε καλύτερα και να επιστρέψετε στις φυσιολογικές καθημερινές σας δραστηριότητες. H νόσος, τελικά, επανέρχεται κάποια στιγμή μετά την χειρουργική επέμβαση και οι περισσότεροι ασθενείς θα χρειαστούν να παίρνουν τα φάρμακά τους για να ελέγχουν τα συμπτώματα σε βάθος χρόνου. Παρ` όλα αυτά, περίπου 85-90% των ασθενών δεν έχουν συμπτώματα τον πρώτο χρόνο μετά τη χειρουργική επέμβαση και περίπου 20% των ασθενών δεν έχουν καθόλου συμπτώματα ακόμη και 15 χρόνια μετά την επέμβαση.

Οι συνηθέστερες χειρουργικές επεμβάσεις για την νόσο Crohn είναι:

• Αφαίρεση τμήματος του λεπτού εντέρου ή και του παχέος εντέρου – Σε αυτήν την επέμβαση, ο χειρουργός αφαιρεί το πάσχον τμήμα του εντέρου (η πράξη αυτή λέγεται «εκτομή») και μετά επανενώνει τα δύο άκρα (η πράξη αυτή λέγεται «αναστόμωση»). Μετά την χειρουργική επέμβαση οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν και πάλι να έχουν εντερικές κενώσεις όπως συνήθως δια του πρωκτού. Σε μερικές περιπτώσεις ο χειρουργός δεν θα μπορεί να επανενώσει τα δύο άκρα του εντέρου. Τότε, θα ενώσει το έντερο σε ένα άνοιγμα στο κοιλιακό τοίχωμα, το οποίο λέγεται «στομία». Σε αυτήν την περίπτωση οι κενώσεις του εντέρου θα γίνονται μέσω της στομίας και όχι δια του πρωκτού. Θα χρειαστεί να φοράτε μία πλαστική σακούλα στην εξωτερική επιφάνεια της στομίας προκειμένου να συλλέγονται τα κόπρανα και να την αδειάζετε όταν χρειάζεται. Στις περισσότερες περιπτώσεις η στομία είναι προσωρινή και καταργείται μετά από μερικούς μήνες, όταν το έντερο σας έχει θεραπευτεί. Σε μερικές περιπτώσεις όμως, μπορεί να απαιτηθεί η μόνιμη παραμονή της στομίας. Η ιδέα της στομίας μπορεί να είναι τρομακτική. Θα χρειαστεί να μάθετε πώς να την περιποιείστε καθώς και πώς θα περιποιείστε το δέρμα γύρω από αυτήν. Επίσης, θα πρέπει να μάθετε πώς να προσαρμόζετε και πώς να αδειάζετε τη σακούλα που καλύπτει την στομία. Υπάρχει εξειδικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό για τις στομίες που μπορεί να σας δώσει τις σχετικές οδηγίες και να σας εκπαιδεύσει. Με την κατάλληλη εκπαίδευση και υποστήριξη, αλλά και την πάροδο του χρόνου, είναι πολύ πιθανό να έχετε μια ομαλή ζωή παρά την παρουσία της στομίας.
• Διάνοιξη στενώσεων – Η πλαστική των στενώσεων (“strictureplasty”) είναι μία επέμβαση που γίνεται για την διάνοιξη στενώσεων του εντέρου. Μερικές φορές πραγματοποιείται ταυτόχρονα με την εντερική εκτομή. Η πλαστική των στενώσεων συνιστάται αν έχετε επαναλαμβανόμενα επεισόδια απόφραξης σε ένα συγκεκριμένο τμήμα του εντέρου.

ΝΟΣΟΣ CROHN ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ
Μπορεί να υπάρχουν συγκεκριμένες τροφές ή ομάδες τροφών που επιδεινώνουν τα συμπτώματα σας, ιδιαίτερα κατά τις περιόδους έξαρσης της νόσου. Είναι λογικό να αποφεύγετε αυτές τις τροφές προσωρινά, παρ` όλα αυτά η αποφυγή ολόκληρων ομάδων τροφών ή οι πολύ αυστηρά περιοριστικές δίαιτες μπορούν να οδηγήσουν σε υποθρεψία. Ο γιατρός σας ή ένας διατροφολόγος μπορεί να σας βοηθήσει να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές στην διατροφή σας προκειμένου να ελέγξετε τα συμπτώματα.
Άλλες συστάσεις για τον τρόπο ζωής είναι οι παρακάτω:

• Η τακτική άσκηση είναι μία καλή ιδέα για τον καθένα, συμπεριλαμβανομένων και των ασθενών με νόσο Crohn.
• Το κάπνισμα μπορεί να επιδεινώσει τη νόσο Crohn (δηλαδή, να οδηγήσει σε πιο σοβαρά συμπτώματα και σε πιο συχνές εξάρσεις της νόσου) και αυξάνει τον κίνδυνο να χρειαστείτε χειρουργική επέμβαση. Το κάπνισμα, βέβαια, έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία του καθενός, είναι όμως ιδιαίτερα σημαντικό να το αποφεύγετε ή να το σταματήσετε αν πάσχετε από νόσο Crohn.
• Αποφύγετε την λήψη μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων (π.χ., Voltaren, Ponstan, Nurofen) διότι μπορεί να επιδεινώσουν τη νόσο.

Νόσος Crohn disease και καρκίνος παχέος εντέρου — Η ύπαρξη νόσου Crohn αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου στο παχύ έντερο, αλλά μόνο σε αυτούς τους ασθενείς με νόσο Crohn που προσβάλλει περισσότερο από το 1/3 του παχέος εντέρου.
Προκειμένου να διαγνωστεί έγκαιρα ο καρκίνος παχέος εντέρου, οι περισσότεροι ειδικοί συνιστούν οι ασθενείς με νόσο Crohn να υποβάλλονται σε στενή παρακολούθηση (“screening”) του παχέος εντέρου τους από νωρίς. Έτσι, συνήθως συστήνουν να γίνεται κολονοσκόπηση 8 έτη από την έναρξη των συμπτωμάτων της νόσου και από εκεί και μετά κάθε ένα με δύο έτη.
Μιλήστε με τον γιατρό σας για να ενημερωθείτε πότε πρέπει να ξεκινήσετε την παρακολούθηση για τον καρκίνο του παχέος εντέρου με κολονοσκόπηση και πόσο συχνά η εξέταση αυτή πρέπει να επαναλαμβάνεται.

ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΝΟΣΟΣ CROHN
Αν πάσχετε από νόσο Crohn και επιθυμείτε να μείνετε έγκυος, απευθυνθείτε στον γιατρό σας προκειμένου να σας ενημερώσει για το τι μπορείτε να περιμένετε. Περισσότερες πληροφορίες για τη γονιμότητα, την εγκυμοσύνη και το θηλασμό σε γυναίκες με νόσο Crohn μπορείτε να αναζητήσετε σε άλλο άρθρο μας.

ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΕΣ
Νέα φάρμακα αναπτύσσονται συνεχώς για την αντιμετώπιση της νόσου Crohn. Η πλειοψηφία των νέων φαρμάκων στοχεύουν στον έλεγχο της φλεγμονής. Πολλά από αυτά τα φάρμακα υποβάλλονται ήδη σε κλινικές δοκιμές.