Ένα κρίσιμο ερώτημα για τους ασθενείς που προσέρχονται στα γαστρεντερολογικά ιατρεία είναι ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΤΩΝ ΕΝΔΟΣΚΟΠΙΩΝ.
Η απολύμανση των ενδοσκοπίων γίνεται με βάση συγκεκριμένες οδηγίες τόσο από τις κατασκευάστριες εταιρείες όσο και από τις αρμόδιες αρχές. Στην Ευρώπη (πρέπει να) ακολουθούνται οι οδηγίες της European Society for Gastrointestinal Endoscopy (https://www.esge.com/reprocessing-of-flexible-endoscopes-and-endoscopic-accessories-used-in-gastrointestinal-endoscopy-esge-esgena-position-statement-update-2018).
Η απολύμανση των ενδοσκοπίων χωρίζεται πρακτικά σε δυο φάσεις:
Α. Μηχανικός καθαρισμός: Το ενδοσκόπιο μετά την χρήση του πρέπει ΑΜΕΣΑ (εντός 2-3 λεπτών) να εμβαπτιστεί σε ειδικό ενζυματικό υγρό και να αρχίσει ο μηχανικός καθαρισμός του, καταρχάς της εξωτερικής επιφάνειας και στη συνέχεια των εσωτερικών καναλιών του με ειδικές βούρτσες. Σκοπός είναι ο καθαρισμός του από οποιαδήποτε συγκρίμματα (σάλιο, αίμα, βλέννη, κόπρανα) έχουν παραμείνει. Στη συνέχεια τα κανάλια του ενδοσκοπίου συνδέονται με ειδική συσκευή που κυκλοφορεί με πίεση το ενζυματικό υγρό μέσα από τα κανάλια του για λίγα λεπτά (συνήθως 3-4, ανάλογα με το πόσο ρυπαρή ήταν η ενδοσκόπηση που προηγήθηκε). Με την ίδια συσκευή στη συνέχεια τα κανάλια καθαρίζονται από το ενζυματικό υγρό με νερό και, τέλος, με αέρα προκειμένου να στεγνώσουν. Στο σημείο αυτό το ενδοσκόπιο είναι έτοιμο να εισαχθεί στο ειδικό πλυντήριο που θα κάνει την απολύμανσή του. Η φάση αυτή είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για την επιτυχή απολύμανση του ενδοσκοπίου διότι ισχύει ο κανόνας ότι «δεν μπορείς να απολυμάνεις κάτι που δεν είναι καθαρό».
Β. Απολύμανση: Το ενδοσκόπιο εισάγεται στο ειδικό πλυντήριο και τα κανάλια του συνδέονται με αυτό, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η επαρκής απολύμανσή τόσο της εξωτερικής επιφάνειάς του όσο και των εσωτερικών καναλιών του. Η διαδικασία αυτή διαρκεί συνήθως 25-30 λεπτά, ανάλογα με το είδος του πλυντηρίου και του απολυμαντικού που χρησιμοποιείται, και χωρίζεται σε δυο φάσεις: την πρώτη που γίνεται και πάλι με ενζυματικό υγρό και την δεύτερη που γίνεται με απολυμαντικό υγρό (γλουταραλδεΰδη ή υπεροξεικό οξύ). Κάθε πλυντήριο έχει τις δικές του προδιαγραφές και χρησιμοποιεί μόνο τα εγκεκριμένα από την κατασκευαστική εταιρεία ενζυματικά και απολυμαντικά υγρά. Στο τέλος της απολύμανσης ακολουθεί η φάση στεγνώματος του ενδοσκοπίου με αέρα, η οποία έχει σημασία διότι η ενδεχόμενη παραμονή υγρασίας στα εσωτερικά του κανάλια ευνοεί την ανάπτυξη μικροοργανισμών.
Η ανωτέρω περιγραφείσα διαδικασία απολύμανσης των ενδοσκοπίων είναι ίσως η κρισιμότερη διαδικασία σε ένα ενδοσκοπικό τμήμα ή ιατρείο. Και πρέπει κάθε ενδοσκοπική μονάδα να επενδύει σοβαρά σε αυτήν, τόσο στον απαραίτητο εξοπλισμό όσο και στο νοσηλευτικό προσωπικό που πρέπει να υλοποιήσει αυτή τη διαδικασία.
Η αγορά του κατάλληλου εξοπλισμού έχει υψηλό κόστος (κυμαίνεται συνήθως μεταξύ 20-30 χιλιάδων ευρώ, αναλόγως της εταιρείας και του απολυμαντικού που χρησιμοποιείται). Η συντήρησή του επίσης είναι κοστοβόρα (το ετήσιο service ενός πλυντηρίου πλησιάζει τις 2 χιλιάδες ευρώ ενώ τα φίλτρα που αλλάζονται κάθε 3-6 μήνες κοστίζουν αρκετές εκατοντάδες ευρώ, ανάλογα πάντα με την εταιρεία). Και επειδή πρόκειται για ευαίσθητο εξοπλισμό και οι βλάβες δεν είναι σπάνιες γι` αυτό σκόπιμο είναι μια ενδοσκοπική μονάδα να έχει οπωσδήποτε δυο πλυντήρια. Κάτι που σημαίνει εξασφάλιση της ομαλής διεξαγωγής του προγράμματος καθημερινά αλλά και διπλασιασμό του κόστους της αρχικής επένδυσης.
Στο σημείο αυτό να διευκρινίσουμε ότι ο εξοπλισμός που χρησιμοποιείται πρέπει οπωσδήποτε να είναι εγκεκριμένος από την Ευρωπαϊκή Ένωση και να φέρει CE mark διότι, δυστυχώς, στην αγορά υπάρχουν αμφίβολης ποιότητας προϊόντα που έχουν κατακλύσει τα ιατρεία και δεν έχουν καμία έγκριση από την Ε.Ε.
Πέρα όμως από τον κατάλληλο εξοπλισμό, μεγάλο ρόλο στην απολύμανση των ενδοσκοπίων παίζει το ανθρώπινο δυναμικό: οι νοσηλευτές που διεκπεραιώνουν την διαδικασία πρέπει να είναι πολύ καλά εκπαιδευμένοι, να έχουν κατανοήσει τη σημασία της και να είναι ιδιαίτερα επιμελείς. Φυσικά, η ανάγκη επιμελούς απολύμανσης των ενδοσκοπίων δημιουργεί επιπλέον ανάγκες σε προσωπικό και αυξάνει το κόστος της διαδικασίας.
Το τελικό κόστος της διαδικασίας απολύμανσης είναι αρκετά υψηλό αλλά απολύτως απαραίτητο για την διασφάλιση της ποιότητας στις εξετάσεις μας και, κυρίως, της υγείας των ασθενών μας. Η αρχική επένδυση μπορεί να ξεπεράσει ακόμη και τις 60 χιλιάδες ευρώ αν αγοραστούν δυο πλυντήρια ενώ το κόστος απολύμανσης ανά ενδοσκόπηση, εφόσον βέβαια γίνεται σωστά με τήρηση όλων των προδιαγραφών, φτάνει τα 18 ευρώ. Χωρίς σε αυτό να συμπεριλαμβάνεται η αμοιβή του επιπλέον προσωπικού που απαιτείται.
Ως γαστρεντερολόγος – ενδοσκόπος που ανέκαθεν η πρώτη μου προτεραιότητα ήταν η σωστή τήρηση των προδιαγραφών και η επιμελής απολύμανση των ενδοσκοπίων, θεωρώ πως πρόκειται για το κρισιμότερο στοιχείο της λειτουργίας μιας ενδοσκοπικής μονάδας. Από εκεί ξεκινούν όλα και αξίζουν κάθε επένδυση που θα γίνει, κάθε ευρώ που θα ξοδευτεί. Και θεωρώ ότι πρέπει να είναι από τα μείζονα ενδιαφέροντα των ασθενών όταν προκειται να υποβληθούν σε ενδοσκόπηση: ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΕΞΟΠΟΛΙΣΜΟΥ; Μην ντρέπεστε να ρωτήσετε, είναι δικαίωμά σας να γνωρίζετε και υποχρέωση των γιατρών να σας ενημερώνουν. Σε μια χώρα που το Κράτος δεν ελέγχει τίποτα και δεν επιβάλλει προδιαγραφές λειτουργίας στις ενδοσκοπικές μονάδες, με αποτέλεσμα ο καθένας να κάνει ό,τι θέλει, τον ρόλο του ελεγκτή πρέπει να τον αναλάβει ο καλά ενημερωμένος πολίτης. Και αυτός είναι ο σκοπός του παρόντος άρθρου: να σας ενημερώσει.
